o projekcie
Kolegiata Świętej Trójcy w Ołyce wzniesiona została w 1. połowie XVII wieku z inicjatywy fundatora Stanisława Albrechta Radziwiłła. Kościół stanowi unikalny na terenie dawnej Rzeczypospolitej przykład najwyższej klasy sztuki i architektury barokowej.
Świątynia uznawana była za najpiękniejszy polski kościół na Wołyniu. Do dziś wrażenie robią wyjątkowej urody ołtarze oraz nagrobki rodziny Radziwiłłów. Koniec II wojny światowej zapoczątkował trudny okres w historii kolegiaty. Tereny archidiecezji lwowskiej, a także diecezji łuckiej i częściowo przemyskiej zostały wcielone do Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej. Władze powróciły do walki z religią i kościołem katolickim. Parafia ołycka została rozwiązana i rozpoczęła się systematyczna dewastacja świątyni, zamienionej teraz na stajnię dla miejscowego kołchozu. Dopiero w roku 1991 władze ukraińskie przekazały kościół wspólnocie wiernych, dzięki czemu dziś znów może być on miejscem kultu religijnego.
Prace restauratorsko-konserwatorskie w Kolegiacie św. Trójcy to największe i najtrudniejsze wyzwanie stojące przed Fundacją Dziedzictwa Kulturowego. Zarówno wyposażenie kościoła, jak i sama jego bryła są w stanie katastrofalnym. Przywracanie świątyni dawnej świetności zajmie wiele lat.
Program prac w 2023 roku:
- rekonstrukcja figury św. Jakuba Apostoła
- konserwacja zachowawcza figury św. Jana Apostoła
- rekonstrukcja atrybutów św. Andrzeja Apostoła
- konserwacja i rekonstrukcja konsol
- konserwacja i rekonstrukcja 6 alabastrowych aniołów
- zabezpieczenie okien świątyni przed skutkami działań wojennych
- rekonstrukcja okien w przyziemiu
- zabezpieczenie wież
- wstawienie drzwi wraz z okuciami i zamkiem w obejściu świątyni od strony zachodniej
- konserwacja i rekonstrukcja drzwi do zakrystii wschodniej
- konserwacja i rekonstrukcja posadzki przed ołtarzem w nawie wschodniej
- uzupełnienie podłogi w kruchcie świątyni
- izolacja i zabezpieczenie ambitu przed skutkami wód opadowych
- osuszenie i nałożenie tynków przyziemiu dzwonnicy
Prace realizowane są przez zespół konserwatorski pod kierunkiem mgr Andrzeja Kazberuka.
Nadzór konserwatorski: dr hab. Janusz Smaza, prof. ASP
Zadanie jest finansowane ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w ramach programu „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą” ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego ze środków z Funduszu Promocji Kultury
W roku 2022 przeprowadzone zostały prace konserwatorskie przy następujących elementach kolegiaty:
– Pas drewniany ze złoconymi literami
– Opaska dookoła dzwonnicy
– Rekonstrukcja apostoła z prezbiterium
– Rekonstrukcja apostołaz nawy glownej (Bartlomieja)
– Konsole w prezbiterium – 5 szt
– Położenie posadzki w obejściu- 47,25m 2 i w skarbcu 30m 2
– Rekonstrukcja i konserwacja 10 aniołów alabastrowych
– Zabezpieczenie ołtarzy, posadzki i kapitela
– Wykonanie i wstawienie okien w przyziemiu kolegiaty
– Wykonanie doprowadzenia wody do podziemi kolegiaty
Zadanie zostało sfinansowane ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, pochodzących z funduszu Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA, w ramach programu „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą 2022”.
W 2021 roku konserwacji poddane zostały ściany, gzymsy i pasy z ornamentami oraz dwa kapitele pilastrów. Dodatkowo, prace konserwatorskie zostały przeprowadzone przy Epitafium Stanisława Albrychta Radziwiłła i Reginy Eisenreich.
Ściany, gzymsy i pasy z ornamentami oraz dwa kapitele pilastrów
Prace miały na celu kontynuację konserwacji przeprowadzonej w ubiegłych latach. Część z tych prac wymagało korekt.
Prace były prowadzone przez Andrzeja Kazberuka – konserwatora dzieł sztuki, asystenta na ASP w Warszawie, specjalistę w dziedzinie konserwacji kamienia, drewna i alabastru; wieloletniego kierownika projektu konserwacji fryzu w Kolegiacie św. Wawrzyńca w Żółkwi, a także kierownika zespołów konserwatorskich przy licznych obiektach zabytkowych w kraju i za granicą, m.in.: przy Golgocie przy Katedrze Ormiańskiej we Lwowie, przy Kolumnie św. Krzysztofa we Lwowie, czy też przy epitafium Szulc-Wolfowiczów na katedrze łacińskiej we Lwowie oraz wielu innych.
Nadzorującym prace był dr hab. Janusz Smaza, prof. ASP, od wielu lat prowadzący i nadzorujący prace polskich konserwatorów na Ukrainie.
Koordynatorem zadania był dr Michał Laszczkowski – organizator i koordynator prac przy kilkudziesięciu obiektach polskiego dziedzictwa kulturowego w Polsce, na Ukrainie, na Łotwie i na Białorusi.
Zadanie zostało sfinansowane ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, pochodzących z funduszu Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA, w ramach programu „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą 2021”.
Epitafium Stanisława Albrychta Radziwiłła i Reginy Eisenreich
Założeniem prac konserwatorskich była rekonstrukcja epitafium do stanu umożliwiającego funkcjonowanie w przestrzeni kościoła, jako miejsca kultu. Prace odbyły się dzięki finansowaniu pochodzącemu z darowizny, otrzymanej przez Fundację Dziedzictwa Kulturowego.
Tegoroczne prace przy Kolegiacie pod wezwaniem św. Trójcy w Ołyce obejmowały pięć obszarów:
- Profesjonalne prace konserwatorskie przy XVII-wiecznej dzwonnicy i przy elementach wyposażenia Kolegiaty.
- Konserwacja (wraz z rekonstrukcją) trzech drewnianych, pozłoconych rozet.
- Prace konserwatorsko – restauratorskie przy czterech alabastrowych aniołach z prezbiterium Kolegiaty.
- Konserwacja i rekonstrukcja drewnianych, pozłoconych rzeźb, przedstawiających apostołów (św. Jan i św. Paweł).
- Prace ratunkowo – konserwatorskie przy posadzce we wschodniej nawie bocznej Kolegiaty.
Stan dzwonnicy w ostatnich latach uległ znacznemu pogorszeniu. Poszycie dachu (dachówka ceramiczna) uległo uszkodzeniu i w 2019 r. konieczny był demontaż dachówek w celu uniknięcia zagrożenia dla zdrowia i życia. Obecnie konieczne było ich odtworzenie, aby powstrzymać destrukcję obiektu.
Kolejny etap renowacji zabytkowych elementów drewnianego wyposażenia pozwolił na przywrócenie walorów estetycznych unikatowemu w skali całego Wołynia zespołu drewnianych rozet.
Renowacja alabastrowych rzeźb aniołów z nawy głównej powstrzymała natomiast destrukcję substancji zabytkowej (przerdzewiałe kotwy mocujące, spękane figury) i pozwoliła przywrócić walory estetyczne.
Rzeźbiarskie, drewniane elementy z wystroju świątyni, do których należą także drewniane rzeźby apostołów, uległy bardzo dużym zniszczeniom mechanicznym i biologicznym. W tym roku miała miejsce kontynuacja ich inwentaryzacji oraz wszelkich prac konserwatorsko- rekonstrukcyjnych, które trwają od 2014 roku.
Prace trwające przy Kolegiacie p.w. św. Trójcy Ołyce mają na celu ponowne udostępnienie jej wiernym. Posiadając dobrą dokumentację archiwalną, możemy pozwolić sobie na znaczną rekonstrukcję wnętrza Kolegiaty. Posadzka została częściowo zachowana a częściowo rozebrana lub rozkradziona. Ta z zachodniej strony została całkowicie rozebrana. Szanując jednak materiał zabytkowy, postanowiono wszelkie zachowane fragmenty ułożyć z powrotem choćby z jednej strony kościoła, aby odtworzyć zabytkowy charakter posadzki.
Prace prowadzone były przez Andrzeja Kazberuka – konserwatora dzieł sztuki, asystenta na ASP w Warszawie, specjalistę w dziedzinie konserwacji kamienia, drewna i alabastru; wieloletniego kierownika projektu konserwacji fryzu w Kolegiacie św. Wawrzyńca w Żółkwi, a także kierownika zespołów konserwatorskich przy licznych obiektach zabytkowych w kraju i za granicą, m.in.: przy Golgocie przy Katedrze Ormiańskiej we Lwowie, przy Kolumnie św. Krzysztofa we Lwowie, czy też przy epitafium Szulc-Wolfowiczów na katedrze łacińskiej we Lwowie oraz wielu innych.
Zadanie zostało zrealizowane ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, pochodzących z Funduszu Promocji Kultury przyznanych w ramach programu „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą” oraz ze środków Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą „Polonika”, który m.in. sfinansował renowację całej fasady.
W 2019 roku ukończone zostały prace przy elewacji frontowej kościoła. Prace obejmowały wszystkie elementy elewacji w tym zabytkowy portal, płaskorzeźbę przedstawiającą koronację Matki Bożej, płaskorzeźbę przedstawiającą Boga Ojca, rzeźby apostołów, złocone zegary, rzeźby aniołów i krzyż wieńczący kościół. Zakonserwowanych zostało również łącznie 9 rozet drewnianych będących częścią wyposażenia kościoła.
Prace realizowane były dzięki środkom przyznanym w ramach projektu pod nazwą „Realizacja prac konstrukcyjnych i konserwatorsko-budowlanych elewacji frontowej Kolegiaty Św. Trójcy w Ołyce” finansowanego przez Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą „Polonika”. Prace przy rozetach dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.
W 2018 roku rozpoczęto I etap konserwacji ołtarza głównego wewnątrz świątyni, rozpoczęto również prace przy frontowej elewacji kościoła.
Prace realizowane były dzięki środkom przyznanym w ramach projektu pod nazwą „Realizacja prac konstrukcyjnych i konserwatorsko-budowlanych elewacji frontowej Kolegiaty Św. Trójcy w Ołyce” finansowanego przez Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą „Polonika”. Środkami z Funduszu Promocji Kultury projekt wsparło również Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
W 2017 roku trwały prace remontowo-konserwatorskie we wnętrzu kościoła, gdzie położono posadzkę i wzmocniono kratę budynku. Zajęto się również rekonstrukcją hełmów fasady świątyni.
Odtworzeniem hełmów fasady zajęła się firma DEN Sp. z o.o. reprezentowana przez mgr inż. Artura Kleckiego, konserwację kraty wykonał mgr Andrzej Kazberuk, natomiast montaż posadzki przeprowadziła firma EKAM elewacje Michał Ziołowicz reprezentowana przez mgr. Michała Ziołowicza. Wykonywanie prac nadzorowali dr hab. Janusz Smaza, prof. ASP oraz rzeczoznawca budowlany mgr inż. Roman Paruch. Całość koordynowali dr Michał Laszczkowski i Jan Rosiak.
Fundacja Dziedzictwa Kulturowego zrealizowała prace dzięki środkom Kancelarii Senatu Rzeczypospolitej Polskiej przyznanym w ramach zlecenia zadań w zakresie opieki nad Polonią i Polakami za granicą w 2017 r., a także dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego przyznanemu Fundacji Dziedzictwa Kulturowego w ramach Programu „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą”.
W 2016 roku prace nabrały prawdziwego tempa – zostały skupione wokół aż czterech obszarów. W pierwszej kolejności należało zająć się naprawą i konserwacją tynków w różnych częściach budynku: na ścianach zewnętrznych nawy głównej i naw bocznych, na tylnej ścianie elewacji frontowej (ponad dachem), na sklepieniu prezbiterium, a także na ścianach wewnętrznych dwóch zakrystii, skarbca i biblioteki. Kolejnymi, niezwykle ważnymi, elementami prac były konserwacja i zabezpieczenie szkieletu oraz poszycia dachowego. Wreszcie, przeprowadzono także I etap rekonstrukcji posadzki i wbudowano dolne okna oraz kraty okienne.
Prace remontowo-konserwatorskie w kolegiacie przeprowadzane były przez firmę Mesel Konserwacja Architektury i Dzieł Sztuki z Chełma pod kierunkiem Arkadiusza Ostasza.
Działania sfinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej przyznanych w ramach programu „Dziedzictwo kulturowe”, priorytet: „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą”, a także przy wsparciu Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w ramach funduszy konkursu „Współpraca z Polonią i Polakami za granicą w 2016 roku”. Znaczące środki na prowadzenie prac przekazała również Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych S.A. Duże podziękowania należą się też Konsulatowi Generalnemu RP w Łucku, który sfinansował rekonstrukcję dużego okna do krypt.
W 2015 roku świątynię czekały kolejne duże zmiany. Odtworzono obejście prezbiterium, szczególną uwagę poświęcając renowacji tynków i sztukaterii zdobiących przestrzeń liturgiczną i nawy boczne. Nie zapomniano również o zewnętrznych częściach budynku: stojące po obu stronach świątyni wieżyczki poddano rekonstrukcji, uzupełniono dziury w elewacji i odrestaurowano zniszczone progi kościoła.
W 2015 roku zadanie realizowane było dzięki środkom Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego przyznanym Fundacji w ramach Programu „Dziedzictwo Kulturowe”, Priorytet: „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą”, a także dzięki wsparciu finansowemu Ministra Spraw Zagranicznych przyznanemu w ramach Konkursu „Współpraca z Polonią i Polakami za granicą w 2015 roku”.
Renowacja tynków i sztukaterii w prezbiterium i nawach bocznych możliwa była dzięki pomocy finansowej Fundacji PZU oraz Fundacji Banku Zachodniego WBK.
W 2013 roku przeprowadzone zostały prace badawcze, podczas których sprawdzono stan fragmentów konstrukcyjnych budynku (w tym podstawy dachu), a także elementów wyposażenia świątyni (rzeźby, ołtarze, epitafia). Pod lupę wzięto również kolorystykę oraz nieliczne pozostałości malowideł ściennych. Na podstawie uzyskanych ekspertyz w 2014 roku udało się przeprowadzić pierwsze prace ratunkowe, dzięki którym kolegiacie przestała grozić katastrofa budowlana. Wzmocniono konstrukcję bryły budynku (za pomocą prętów stalowych i opasek z włókna węglowego), odbudowano zdewastowane przypory (wschodnią i zachodnią) oraz stworzono system odprowadzania wód opadowych, zamontowano również system rynien i rur spustowych.
Prace remontowo-konserwatorskie prowadzone były przez firmę Lehbud z Warszawy, nadzorował je mgr inż. Roman Paruch, natomiast działania przy odprowadzaniu wód opadowych realizowała firma BTM Jurkiewicz pod kierunkiem dr. inż. Ryszarda Jurkiewicza.
Koordynatorami prac w Ołyce byli dr Michał Laszczkowski oraz Aleksy Łoziński. Projekt wsparł Konsulat Generalny RP w Łucku.W latach 2013–2014 zadanie realizowane było dzięki wsparciu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego przyznanemu Fundacji w ramach Programu „Dziedzictwo Kulturowe”, Priorytet: „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą”. W samym roku 2014 projekt wsparł również Minister Spraw Zagranicznych, przyznając środki bezpośrednio Towarzystwu Tradycji Akademickiej (partnerowi Fundacji) w ramach Konkursu „Współpraca z Polonią i Polakami za granicą w 2014 roku”. Projekt w części realizowany był również dzięki darowiznom prywatnym (remont rur spustowych i rynien).
Prace remontowo konserwatorskie w kolegiacie prowadzone były przez firmę Lehbud z Warszawy, pod nadzorem mgr. inż. Romana Parucha. Prace przy odprowadzaniu wód opadowych realizowała firma BTM Jurkiewicz pod kierunkiem dr. inż. Ryszarda Jurkiewicza.
Koordynatorami prac w Ołyce byli dr Michał Laszczkowski oraz Aleksy Łoziński. Projekt wspierany był przez Konsulat Generalny RP w Łucku.
W latach 2013–2014 zadanie realizowane było dzięki środkom Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego przyznanych Fundacji w ramach Programu „Dziedzictwo Kulturowe”, Priorytet: „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą”, a w roku 2014 także dzięki środkom Ministra Spraw Zagranicznych przyznanych bezpośrednio Towarzystwu Tradycji Akademickiej (partnerowi Fundacji) w ramach Konkursu „Współpraca z Polonią i Polakami za granicą w 2014 roku”.
Wart podkreślenia jest fakt, że system rur spustowych i rynien został sfinansowany z darowizny prywatnej.
