o projekcie
Historia obiektu
Historię rzeźby św. Michała opracowała historyk sztuki Chrystyna Charczuk.
Figura św. Michała w niszy na budynku przy ul. Drukarskiej 11 we Lwowie. Kamienica czterokondygnacyjna czynszowa przy dzisiejszej ul. Drukarskiej 11 (dawniej Grodzickich) zbudowana została w 1912 r. obok dawnych rozebranych miejskich fortyfikacji obronnych według projektu lwowskiego architekta Aleksandra Ostena w stylu modernizmu dla budowniczego Michała Makowicza. Na miejscu tej kamienicy dawniej był położony drewniany dom parterowy z początku XIX w., który mieścił się na skrzyżowaniu ulic Dolnej Ormiańskiej (dzisiaj ul. Lesi Ukrainki) i Grodzickich (w 1864 r. ta ulica jeszcze nie miała nazwy; popularnie ją mianowali „ulicą prowadzącą z Rynku do targowiska drzewem” — t. j. do dzisiejszego pl. Daniela I Halickiego).
Kamienica przy dzisiejszej ul. Drukarskiej 11 położona jest na wąskiej działce kwartału północnego, przylegającej do północnej linii dawnych fortyfikacji miejskich, ograniczonej dzisiejszymi ulicami Lesi Ukrainki, Drukarską, Krakowską i pl. Króla Daniela I Halickiego. Ze względu na swój kształt i skalę budynek wyróżnia się spośród innych budynków na ulicy Drukarskiej. Na jego cechy stylistyczne wpłynęły wpływy modernizmu, który opanował całą ówczesną architekturę europejską. Właściciel czynszowej kamienicy, Michał Makowicz, lwowski majster murarski i budowniczy, prezes Izby Rzemieślniczej i przewodniczący korporacji murarskiej, zbudował tę kamienicę w 1912 r. swoim kosztem dla siebie. W latach 1912-1914 kamienica otrzymała ozdoby rzeźbiarskie, w tym wykute w kamieniu maszkarony, figury dwóch orłów i posąg św. Michała. Figura św. Michała jest datowana na 1914 r. i sygnowana autorskim podpisem budowniczego Michała Makowicza, właściciela domu.
W 1913 r. w kamienicy mieściło się Towarzystwo Drobnych Kupców i Żydowskich Gendlarów. W tym czasie w części mieszkalnej kamienicy mieszkała aktorka Stefania Wołoszyn, restaurator Adolf Stern i kupiec Solomon Bardach. W okresie międzywojennym w budynku funkcjonowało biuro informacji handlowych Dwornickiego. Teraz budynek wpisany jest do rejestru zabytków architektury o znaczeniu lokalnym pod numerem ochrony 908.
Michał (Mychajło) Makowicz (*1862 – †23.V.1920), – budowniczy lwowski, Ukrainiec z pochodzenia, rozpoczął działalność budowlaną jako majster murarski w 1885 r. Wtenczas posiadał własny zakład przy ul. Gipsowej 53 , w tylnej części swego domu. Od 1894 r. został członkiem Towarzystwa dla Rozwoju i Upiększenia Miasta Lwowa4 . Ożenił się z Magdaleną z Kułaczkowskich († 6.04.1936), córką Józefa Kulaczkowskiego, powstańca z 1863 r. W latach 1908-1920 pełnił funkcję prezesa Stowarzyszenia Przemysłowego Koncesjonowanych Majstrów Murarskich we Lwowie5 . W 1898 r. Michał Makowicz został królem kurkowym i sprawował w miejskiej Strzelnicy rządy ku zadowoleniu wyznawców „złotego kura.” Zamierzał w parku Strzelnicy na Górze Wilczej we Lwowie postawić pierwszy pomnik Tarasa Szewczenki swoim kosztem i przypuszczalnie według własnego projektu (nie realizowany).6 W 1902 r. został wybrany do Rady miejskiej Lwowa. W 1912 r. brał udział w konkursie na szkice domu Izby Rękodzielniczej we Lwowie, wchodził do sądu konkursowego jako delegat Izby Rękodzielniczej8 . Zakład budowlany Michała Makowicza zbudował we Lwowie, m.in.: willę przy ul. 29 listopada (teraz ul. Konowalca) 88 jako własny budynek dla siebie9 (być może przy współudziale Stanisława Deca, secesyjne stiukowe maszkarony wykonał Michał Makowicz); wspomnianą kamienicę przy ul. Grodzickich 11 z autorską figurą św. Michała; własne czynszowe domy przy ul. Wronowskich (dziś ul. Fiłareta Kołessy), willa Józefy Franz przy ul. 29 listopada 83 a; dom rodziny Franzów przy ul. 29 listopada 97 (zburzony w latach 60. XX wieku). Zmarł Michał Makowicz 22 maja 1920 r. we Lwowie, został pochowany na cmentarzu Janowskim w rodzinnym grobowcu z szarego piaskowca własnego autorstwa10. Grobowiec był wykonany w stylu art déco, m.in. był zwieńczony pięknym wazonem modernistycznym z piaskowca. Niestety w latach 70. XX wieku ten grobowiec był zdewastowany. Teraz jest oblicowany nowoczesnymi marmurowymi płytami i należy już do innych właścicieli.
Przebiegu prac konserwatorskich
Wykonano dokumentację fotograficzną i opisową stanu zachowania. Z powierzchni rzeźby usunięto grube mchy i luźne zabrudzenia.
Zdezynfekowano preparatem Prewentol Ri 80, prod. Lanxess AG, Niemcy. Powierzchnię rzeźby doczyszczono z farby i zaprawy cementowej metodami mechanicznymi, przy użyciu szpachelek i dłut oraz przy użyciu małej parownicy. Fragmenty głowy smoka sklejono na żywicę Akepox 5010, prod. Akemi, Niemcy i zamontowano na rzeźbie ze wzmocnieniem z dwóch prętów ze stali nierdzewnej Ø 12 mm wklejonych w mur na żywicę winyloestrową Fisher 300T.
Ubytki i spoiny w kamieniu uzupełniono zaprawą mineralną do piaskowca Restauriermörtal, prod. Remmers, Niemcy, modyfikowaną dyspersją polimerową ZM HF [Basic] (Haftfest).
Powierzchnię rzeźby zaimpregnowano preparatem hydrofobizującym Funcosil WS, prod. Remmers, Niemcy. Lokalną unifikację kolorystyczną uzupełnień na rzeźbie, rekonstruowanym baldachimie i na ścianie wokół rzeźby wykonano farbami mineralnymi Restauro Lasur, prod. Keim, Niemcy. Brakujący fragment baldachimu zrekonstruowano z płyt z twardego styropianu XPS wzmocnionego siatką z włókna szklanego na konstrukcji z płaskownika aluminiowego, pokryto zaprawą Optosan TrassFeinputz i zamontowano na 4 gwintowanych prętach ze stali nierdzewnej wklejonych w mur na żywicę winyloestrową Fisher 300T.
Daszek nad baldachimem wykonano z blachy miedzianej. Mocowanie zachowanego, górnego fragmentu baldachimu wzmocniono dodatkowym trzpieniem ze stali nierdzewnej ø14 mm. Stare trzpienie zabezpieczono inhibitorem korozji żelaza Brunox, prod. Szwajcaria i emalią do metalu Hammerite, prod. Niemcy.
Rurkę z brązu, z której wykonano drzewiec włóczni oczyszczono z farby i zabezpieczono mikrowoskiem Cosmoloid R80, prod Rohm&Haas, USA w benzynie ekstrakcyjnej. Brakujący grot zrekonstruowano z blachy miedzianej grubości 1 mm na rurce miedzianej i uszczelniono elastyczną masą poliuretanową Sikaflex 11FC+ prod. Sika, Niemcy.
Ubytki tynku na ścianie wokół rzeźby św. Michała zagruntowano gruntem głęboko penetrującym prod. Ferosit, Ukraina i uzupełniono tynkarską zaprawą cementowo-wapienną z wypełniaczem z piasku kwarcowego 220, prod. Ferosit, Ukraina. Po zakończeniu prac wykonano dokumentację z przeprowadzonych zabiegów konserwatorskich.
Czas trwania prac: czerwiec – październik 2023 r.
Prace konserwatorskie zostały wykonane przez polsko-ukraiński zespół konserwatorski.
Autorzy prac:
strona polska: Krzysztof Jurków, Bartosz Markowski, Anna Sztymelska-Karczewska, Karolina Tałuć, Radosław Tusznio
strona ukraińska: Orest Dzyndra, Sergiej Jakunin, Oleh Kapustiak
Opis pochodzi z dokumentacja konserwatorskiej opracowanej przez Bartosza Markowskiego.
Prace konserwatorskie wykonano w ramach projektu pn. Ochrona zabytków w przestrzeni miejskiej Lwowa.
Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.
Projekt realizowany w ramach Programu „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą” nadzorowanego przez Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA
