o projekcie
Barokowy zespół klasztorny oo. dominikanów, którego integralną częścią jest kościół pw. św. Mikołaja Biskupa w Kamieńcu Podolskim, powstał na początku XVII wieku, mniej więcej sto lat po tym, jak na teren ten przybyli dominikanie. Okoliczności zewnętrzne niejednokrotnie nie sprzyjały świątyni. W XVII I XVIII wieku w wyniku zniszczeń wojennych i pożarów musiała być kilkukrotnie przebudowywana. W 2. połowie XVII wieku, podczas oblężenia Podola przez Turków, pełniła funkcję meczetu. W 1843 roku, w wyniku kasaty zakonu budynek zaczął pełnić funkcję kościoła parafialnego. Po II wojnie światowej został odebrany wiernym i zamieniony na archiwum oraz areszt NKWD. Degradacji oryginalnej struktury, zachowanego wystroju malarskiego i wyposażenia świątyni dopełnił w 1993 roku pożar. W latach 90. XX wieku kościół zwrócono wiernym. Od 1998 roku opiekują się nim pełniący tam posługę duszpasterską oo. paulini.
Prace restauratorsko-konserwatorskie w kościele stanowią dla Fundacji jedno z największych wyzwań. Ogrom zniszczeń i olbrzymi zakres koniecznych do wykonania prac wskazują, że wykonanie tego zadania prawdopodobnie potrwa wiele lat.
Tegoroczny plan prac obejmował kolejny etap szeroko zakrojonych prac konserwatorskich we wnętrzu świątyni, a w tym:
– prace konserwatorskie przy zachodniej ścianie pod chórem,
– prace zabezpieczające tynki i polichromie na sklepieniu prawej nawy,
– I etap prac technicznych przy drewnianych detalach chóru oraz prace
techniczne przy konstrukcji barokowego chóru.
Kierownikiem polsko-ukraińskiego zespołu była mgr Anna Kudzia – dyplomowana konserwatorka dzieł sztuki, od wielu lat prowadząca prace konserwatorskie na Ukrainie, m.in.: w Kościele św. Mikołaja w Kamieńcu Podolskim, w Katedrze Łacińskiej we Lwowie oraz przy zabytkach w przestrzeni miejskiej Lwowa. Konsultantem prac natomiast zostanie prof. Janusz Smaza – specjalista z kilkudziesięcioletnim doświadczeniem zawodowym zdobytym podczas prac konserwatorskich w różnych miejscach świata. W pracach udział wezmą także inni dyplomowani konserwatorzy z Polski i absolwenci podobnej specjalizacji z Politechniki Lwowskiej.
Zadanie zostało sfinansowane ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, pochodzących z funduszu Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA, w ramach programu „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą 2021”.
Tegoroczny etap prac konserwatorskich objął konserwację dekoracji sztukatorskich oraz portalu prowadzącego do Kaplicy Ukrzyżowanego Pana Jezusa z lewej – północnej nawy kościoła wraz z fragmentem dekoracji sztukatorskiej nad portalem oraz prace konserwatorskie przy demontażu, inwentaryzacji oraz zabezpieczeniu drewnianego chóru w kościele.
Zadanie było realizowane przez zespół pod kierownictwem Anny Kudzi.
Prace realizowane były przez Fundację Dziedzictwa Kulturowego oraz partnera Fundacji – Towarzystwo Tradycji Akademickiej, ze środków finansowych Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, pochodzących z Funduszu Promocji Kultury oraz dzięki środkom Kancelarii Premiera przyznanym w ramach programu „Pomoc Polonii i Polakom za granicą”.
W 2019 roku wykonane zostały prace konstrukcyjno – budowlane przy północnej ścianie lewej nawy bocznej oraz prace przy dekoracjach sztukatorskich oraz tynkach.
Zadanie było realizowane ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury oraz dzięki środkom Senatu Rzeczypospolitej Polskiej przyznanym Fundacji Dziedzictwa Kulturowego w ramach zlecenia zadań w zakresie opieki nad Polonią i Polakami za granicą w 2019 roku.
W 2018 roku w ramach kolejnego etapu prac konserwatorskich zreintegrowano wystrój kaplicy św. Dominika, dzięki czemu przestrzeń nabrała spójnego wyglądu, adekwatnego do pierwowzoru.
Prace prowadzone są przez trzy zespoły konserwatorskie pod kierunkiem dr Ewy Święckiej.
Zadanie było realizowane ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.
W 2017 roku zrealizowano kolejny etap prac konserwatorskich. Zreintegrowano wystrój kaplicy św. Dominika, odrestaurowano dekoracje malarskie widniejące pod kopułą w kaplicy Chrystusa Ukrzyżowanego, konserwacji poddano dolną części portalu prowadzącego do kaplicy Matki Boskiej Różańcowej oraz odnowiono tynki i sztukaterie w arkadach łączących nawę główną z nawą północną.
Prace prowadzone były przez trzy zespoły konserwatorskie pod kierunkiem: dr Ewy Święckiej (prace w kaplicy św. Dominika), Anny Kudzi (prace przy tynkach oraz sztukateriach) oraz dr Marii Podkowińskiej-Lulkiewicz (prace w kaplicy Chrystusa Ukrzyżowanego oraz w arkadach łączących nawę główną z północną).
Wszystkie zadania realizowane były dzięki środkom Senatu Rzeczypospolitej Polskiej przyznanym Fundacji w ramach zlecenia zadań w zakresie opieki nad Polonią i Polakami za granicą w 2017 roku, a także dzięki środkom Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzącym z programu „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą”.
W 2016 roku Damian Pisarski, realizujący w kościele pw. św. Mikołaja stypendium, zakończył konserwację portalu kościoła i obronił swoją pracę dyplomową.
Pozostałe działania konserwatorsko-restauratorskie w świątyni wciąż jednak trwały. Wykonano ostatni etap prac obejmujących wyrównanie elementów sztukatorskich, kontynuowano prace pozłotnicze w obrębie detali dekoracyjnych, zajęto się również przygotowaniem powierzchni ścian do nałożenia warstwy kolorystycznej nawiązującej do tej pierwotnie zniszczonej, inspiracją do dalszych prac były zachowane i wciąż widoczne fragmenty polichromii.
Projekt realizowano w trzech zespołach pod kierownictwem: Ewy Święckiej (przy malowidłach w kaplicy), Anny Kudzi (przy portalach w nawie głównej) oraz Patrycji Jarmołowicz (przy warstwach barwnych w nawie głównej).
W latach 2013–2016 projekt finansowany ze środków Ministra Spraw Zagranicznych przyznanych Towarzystwu Tradycji Akademickiej (partnerowi Fundacji) w ramach konkursu „Współpraca z Polonią i Polakami za granicą”, a także ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego przyznanym Fundacji w ramach programu „Dziedzictwo Kulturowe”, priorytet: „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą”.
W 2015 roku wykonano prace ratunkowe przy malowidłach w kaplicy św. Dominika oraz prace konserwatorskie i rekonstrukcyjne przy sztukaterii na sklepieniu nawy głównej kościoła.
Zadanie realizowane było ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego przyznanych w ramach Programu „Dziedzictwo Kulturowe”, priorytet: „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą” oraz ze środków Ministerstwa Spraw Zagranicznych w ramach programu „Współpraca z Polonią i Polakami za granicą w 2015 roku”.
W zespole konserwatorów pracował również Damian Pisarski, stypendysta Fundacji. Odnawiając portal w prawej bocznej kaplicy kościoła, realizował stypendium przyznane mu na wykonanie pracy dyplomowej na Wydziale Konserwacji ASP w Warszawie.
Od 2012 roku Fundacja Dziedzictwa Kulturowego realizuje wieloletnie prace konserwatorskie w kamienieckiej świątyni. I etap prac prowadzony był we współpracy z Towarzystwem Tradycji Akademickiej. W 2013 i 2014 roku skoncentrowano się na odnawianiu nawy głównej oraz dwóch kaplic bocznych.
W nawie głównej udało się odtworzyć tynki i neorokokowe sztukaterie oraz rozpościerające się pod sklepieniem warstwy malarskie. Konserwatorzy zajęli się również ratowaniem i zabezpieczaniem XVIII-wiecznych malowideł w kaplicy św. Dominika – to jedyne dzieła, które częściowo przetrwały pożar świątyni. W kaplicy Ukrzyżowanego Pana Jezusa natomiast odnowiono elementy dekoracji kamiennej. W 2014 roku przeprowadzone zostały także prace naprawcze przy konstrukcji kaplicy św. Dominika.
Zadanie realizowane było przez trzy zespoły konserwatorów.
- W kaplicy św. Dominika, przy malowidłach, pracował zespół pod kierunkiem dr Ewy Święckiej w składzie: Marta Maciąga, Małgorzata Matławska, Anna Stepkowska oraz Justyna Szczepańska-Baranowska.
- W kaplicy Ukrzyżowanego Pana Jezusa oraz przy tynkach i sztukateriach w nawie głównej pracował zespół pod kierunkiem dr. hab. Janusza Smazy w składzie: Marta Butkiewicz, Witold Butkiewicz, Paulina Gajos-Stopiska, Anna Kudzia, Piotr Maślanka, Magdalena Olszowska, Dariusz Pisarski i Dominika Popek.
- W nawie głównej przy odtwarzaniu kolorystyki warstw malarskich pracował zespół pod kierunkiem dr Marii Podkowińskiej-Lulkiewicz w składzie: Sylwia Jakubowska i Patrycja Jarmołowicz.
Prace naprawcze przy konstrukcji kaplicy św. Dominika wykonała Pracowania Konserwacji Obiektów Zabytkowych Arkadiusz Ostasz pod nadzorem mgr. inż. Romana Parucha.
